سایت دهرم ناب

خُرما(نخل) گیاهی(درختی) تک ‌لپه‌ای و گرمسیری است که میوه‌اش خوراکی و دارای هسته‌ای سخت و پوست نازک و طعم شیرین که به شکل خوشه‌ای بزرگ از شاخه آویزان می‌گردد و برگهای آن بزرگ است. ارتفاع نخل به ۱۰ تا ۲۰ متر یا بیشتر می‌رسد.

میوه خرما جزو میوه‌های سته می‌باشد یعنی تمام قسمت بریکاری آن گوشتی و محتوی مواد غذایی است. خرما از دورانِ باستان در رژیم غذایی انسان وجود داشته است و یکی از قدیمی‌ترین میوه‌های کشت شده توسط انسان بوده است
خرما دارای ۲۵ درصد ساکاروز، ۵۰درصد گلوکز، و مواد آلبومینوئیدی، پکتین و آب می‌باشد. به‌علاوه دارای ویتامین‌های مختلف مانند ویتامین A،B،C،E و مقداری املاح معدنی می‌باشد.
تره (tareh) : تره یا ثمر نخل که معمولا یکی دو هفته قبل از پایان سال شروع به رشد می کنند از دل نخل یا همان پیش‌های سبز بالا می آیند وبعد از مدتی این تره‌ها باز می شوند که آن وقت دیگر موسم «بودادن» آنها می باشد.
نخل نر:خود نخل‌ها از نظر کلی وجنسیتی بر دونوع نر وماده هستند که از گرده‌های موجود در «تره» نخل نر برای «بودادن» نخل خرما استفاده می شود…
معمولا نخل‌های نر زودتر تره می زنند که بعد از باز شدن آنها را می برند و شاخه شاخه می کنند تا خشک شود و درآینده برای بو دادن مورد استفاده قرار بگیرند.

پیش (pish ) :)برگ درخت خرما(.معمولا قسمت اعظم یک درخت نخل را همان «پیش »ها یا شاخه برگ‌های آن تشکیل می دهند..
از پیش‌های نخل استفاده‌های زیادی می شود از تولید زیر فرشی «شت» (shat) گرفته تا بادبزن دستی و سبد‌های دستی جانانی کلاه و قوسره وگلت(golat) که برای نگهداری خرما وتنباکو و… مورد استفاده قرار می گیرند در خیلی موارد از خود پیش‌ها برای درست کردن آلاچیق و کپر و کومه استفاده می کنند

پریچه یا پیری:( piree) الیاف اطراف برگ خرما که چسبیده به تنه درخت است. پریچه در بعضی مناطق به‌عنوان اسکاچ نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در استان بوشهر همان « لیف » نامیده می‌شود.
توت ((tavatپاگنه: انتهای پیش که متصل به درخت خرما است. در استان بوشهر این بخش « تاپول » نامیده می‌شود.
مخ کش (mokh kosh) : عبارت است از بچه نخل‌هایی که دربدنه نخل اصلی شروع به رشد وبزرگ شدن می کنند.که معمولا بدلیل تغذیه کردن از نخل اصلی مانع رشد آن می شوند ودر این مورد باید آنهارا از نخل اصلی جدا کرد.
بچ (bach) : بچ‌ها یا نخل‌های کوچکی که از طریق ریشه با ریشه‌های نخل اصلی در تماس هستند ودر اطراف یک نخل تعداد زیادی از آن وجود دارد ومزیت آن‌ها بر مخ کش‌ها این است که بچ‌ها قابل جدا شدن از نخل مادرو جابجایی و دوباره رشد کردن هستند به همین خاطر از اهمیت ویژه ای بر خوردارند.

(عکس:بهنام صفری)

مراحل رشد خارک:
درمرحله تره زدن به آنها باکم(bakom) میگویند که بصورت پنیر مانند هستند وقابل خوردن و خوشمزه میباشند.معمولا تره‌های اضافی یک نخل را می کشند تا نخل در آینده دوچار بار اضافی وسنگینی بار نشود. که در این حالت پنیر آنها قابل خوردن می باشد.
پنگ(pang) : یک عدد تره بعد از بو خوردن وگذشتن از مرحله پاخه و خارک شدن که رفته رفته بزرک و حجیم می شود به آن «پنگ» می گویند
پاخه (pakheh) :بعد از بو دادن نخل مدتی که گذشت دانه‌های خارک یواش یواش بزرگ میشوند وقبل از تبدیل شدن به خارک واقعی به آنها «پاخه» می گویند.در ایمن مرحله خوردن آنها زیاد چنگی بدل نمی زندوتوصیه هم نمی شود.
خارک (kharak ) : بعداز مرحله پاخه شدن که خارک‌ها بزرگ وبزرگ تر می شوند این مرحله را خارک می گویند ودر این مرحله کم کم شروع به رنگ زدن می کنندبعضی از مردم دراین مرحله گاها پوست خارک را می گیرند وبه قول معروف«تک تکو» (tak takoo) می کنند ومی خورند.بعض از انواع نخل‌ها«حلاب‌ها»(hallab) در این مرحله شروع به ریزش خارک می کنند که فوق العاده نرم و خوشمزه هستند. وهمچنین خارک‌های رنگ زده هم در این مرحله قابل استفاده و خوشمزه هستند.
دُمماز( (dom maz: خرمایی که نیم زیرین آن رسیده باشد وحالت رطب گرفته ونیمه دیگرش خارک ونارس باشد.
بهترین وشیرین ترین وضعیت همین حالت دمماز شدن خارک می باشد که نصف آن رطب شیشه ای و قسمتی از آن هم خارک شیرین می باشد ورفته رفته تبدیل به رطب می شوند.

رطب (rotab ) :بعد از آن که خارک بطور کامل رنگ زد و تبدیل به خرما وآبکی گردید که این حالت را رطب می گویند که فوق العاده شیرین ونرم و خوشمزه می باشد.
خرما(khorma) : وقتی رطب‌ها رفته رفته سفت می شوند واز آن حالت نرمی رطب به سمت خشکی و کم آبی پیش می روند به این حالت « خرما» می گویند.که بعد از رسیدن ۹۰ درصد یک پنگ خرما به این حالت دیگر فصل بریدن وبرداشت خرما آغاز می شود…

(عکس:میلاد مرادی)

البته باید خاطر نشان شد که از پیش مخ (برگ درخت نخل) صنایع دستی بسیار زیبایی اعم از : جا نونی،کلاه پیشی،شط و.... میبافند.

چه چیز های دیگه ای با پیش مخ میبافند؟ برای ما تو قسمت نظرات بنویسید.

(عکس:بهنام صفری)